Već dugo vremena imam želju da napišem priču o našem uvaženom sugrađaninu, gospodinu Esadu Sarajliću
i evo konačno, prvi redovi su ispisani.
Esad Sarajlić , rođen je 1934. godine u Zelinji Srednjoj, općina Gradačac, gdje je završio osnovnu školu. U školskoj 1947. godini nastavlja školovanje u Nižoj realnoj gimnaziji u Gradačcu, te nakon završene male mature nastavlja školovanje u Gimnaziji, takođe u Gradačcu. Ali ne, neću ja da vam pišem Esadovu biografiju koja će izgledati kao bilješka o autoru neke knjige, publikacije i sl. Ja hoću da vam napišem priču o Esadu, kao čovjeku, prijatelju, piscu knjiga i naučnih radova, ali i kao našem sugrađaninu. Da bih napisao ovu priču koja će imati svoju pozadinu onakvu kao što je slikar stvara na svojoj slici, odlučio sam da krenem u prošlost i saznam porodično porijeklo Esada Sarajlića. Zato, krenimo od njegovog djeda, kao najstarijeg poznatog pretka, koji se 1914. godine doselio u Zelinju Srednju kod Gradačca.
Bio je to učitelj, Ibrahim Sarajlić , rođen 1869. godine u Bihaću. Učiteljsku školu je završio u Sarajevu 1898. godine i spada u red prvih generacija učitelja Bošnjaka. Kao učitelj za vrijeme Austro-Ugarske, radio je u mnogim mjestima po Bosni i Hercegovini, a posljednje službovanje prije dolaska na područje Gradačca bio je u selu Prelovo kod Višegrada. Za vrijeme njegove službe u Prelovu, izbija Prvi svjetski rat i u vojnim operacijama Srpska vojska kreće prema Bosni gdje je među prvim objektima na udaru bila i osnovna škola u Prelovu. Učitelj Ibrahim je na brzinu pokupio porodicu i kućne potrepštine te krenuo u bjekstvo. Prelazeći na Drini ćupriju, posljedni put se okrenuo u pravcu škole koja je već bila u plamenu. Ovaj događaj vremenski se poklopio sa završetkom izgradnje škole u Zelinji Gornjoj (kasnije će to postati Zelinja Srednja) kod Gradačca, gdje je trebao učitelj, pa je Ibrahim, uz saglasnost Zemaljske vlade u Sarajevu, postavljen za učitelja te škole.
Bila je to Narodna osnovna škola u koju su išla i djeca iz susjednih sela kao što su, Zelinja Srpska koja je bila naseljena pravoslavnim stanovništvom, zatim Zelinja Donja, Međiđa Donja i Gornja, Jasenice, Kerep i Jelovće Selo. U to vrijeme u Gradačcu je kao osnovna škola postojala samo “Crvena škola”, što znaći da je škola u Zelinji Srednjoj bila druga po redu osnovna škola na cijelom gradačačkom području. Na spratu zgrade te osnovne škole je bio stan za učitelja tako da je učitelj Ibrahim imao smještaj i za svoju porodicu. U Zelinju je došao sa suprugom Esmom Idrizagić i troje djece. Bile su to dvije kčerke, Rasema i Senija i sin Edhem .
Rasema se udala za Sabriju Muftića , ali iza njih nije ostalo potomstva. Umrla je u Bos. Šamcu 1968. godine.
Druga kčerka Senija se udala za našeg poznatog sugrađanina Nijaza Alića, kojeg mnogi pamte kao dugogodišnjeg komandira Dobrovovoljnog vatrogasnog društva. Njih dvoje su dobili kčerku Enisu koja se udala za Muftić Džemala. Starije generacije pamte ovaj bračni par kao naše ugledne sugrađane iza kojih su ostale dvije kčerke, Berka i Jasminka.
Berka se udala za dr. Galnović Kuzmu, ali nisu imali djece. Trenutno živi u Sarajevu. Jasminka se udala za Šukrija Meholjića iz Srebrenice sa kojim ima 2 sina po imenima, Sandi i Adi . Zbog ratnih dejstava preselili su se u Norvešku gdje i danas žive.
Učiteljev sin Edhem oženio je Muftić Eminu, kčerku Mujage Muftića, poznatog trgovca i veleposjednika iz Gračanice. Život je proveo radeći kao administrativni službenik u Tojšićima, Modriči i Gradačcu. U penziju je otišao kao radnik tvornice “Namještaj” u Gradačcu. Umro je 1973. godine u 66. godini života.
Sa suprugom Eminom je dobio devetero djece, od kojih pet sinova i četiri kčerke. Po starosti rođenja to su: Rasim, Esad, blizanci Enver i Munevera, Fatima, Ibrahim, Senija, Ekrem i Esma. Od pet Edhemovih i Emininih sinova kasnije će nastati široka loza gradačačkih Sarajlića. Za očuvanje i uspješan razvoj Edhemove porodice najviše je bila zaslužna njegova supruga Emina. Skoro sve se odvijalo preko njenih leđa. Ponajviše, njoj zahvaljujući, od sedmero odrasle djece petero se školovalo u gradačačkoj Gimnaziji, a četvorica braće stiču i fakultetsko obrazovanje, među kojima je i junak naše priče Esad Sarajlić. Prije nego kažem nešto više o našem Esadu, navedimo bar osnovne podatke o njegovoj braći i sestrama.
Kao što smo već rekli, Esadov najstariji brat je Rasim Sarajlić. Radio je u Tvornici motornih dijelova -TMD Gradačac. Sa suprugom Duraković Binasom, dobio je dvije kčerke, Amilu i Eminu. Amila je po zanimanju dipl pravnik. Sa mužem Muratagić Emirom dobila je dva sina, Amera i Adina. Njena sestra Emina je po zanimanju nastavnik tehničkog odgoja i informatike. S mužem dr.Sekibom Mudrovim dobila je dvije kčerke, Ninu i Almu. Rasim i njegova supruga Binasa su umrli u razmaku od samo jedne godine. Binasa je umrla 2000., a Rasam 2001. godine.
Enver Sarajlić je rođen 1936. godine i mlađi je brat Esada Sarajlića. Našim sugrađanima je poznat kao profesor hemije. Radio je u gradačačkoj gimnaziji, kao i u gimnazijama u Doboju i Tuzli. Sa suprugom Kovačević Jasminkom dobio je dva sina, Jasenka i Edhema. Nažalost, Edhem je u ratu izgubio život od udara granate ispaljene na tuzlansku Kapiju 1995. godine. Enverov sin Jasenko oženjen je sa Eminom Gaši Sarajlić i sa njom ima sina Ahmeda. Prof. Enver umro je 2019. godine.
Munevera i Fatima Sarajlić su Esadove sestre koje su obolile od šarlaha i umrle veoma mlade. Munevera je rođena kao blizankinja sa bratom Enverom, ali je nažalost umrla u cetvrtoj, a Fatima u drugoj godini života. Umrle su u istom danu. Bila je to velika žalost u porodici Edhema i njegove supruge Emine.
Ibrahim Sarajlić je takođe Esadov mlađi brat, a ime je dobio po svom djedu, učitelju Ibrahimu. Bio je oženjen sa Mirjanom koja je radila kao nastavnik tehničkog odgoja. Po zanimanju Ibrahim je bio hemijski inženjer. Jedno vrijeme je bio direktor tvornice RIS “Sportnautik” u Gradačcu, a 1976 ili 1977 seli u Beograd gdje postaje jedan od direktora u fabrici guma “Rekord” – Rakovica. U Beogradu živi do 1993. godine, kada odlazi u Venecuelu a po po okončanju agresije na BiH dolazi u Gradačac, a potom seli u Sarajevo. Zadnje godine života provodi u Australiji gdje umire 2014. godine. Sa suprugom Mirjanom dobio je dvoje djece, sina Aleksandra i kčerku Almu. Alma je po zanimanju zdravstveni radnik i živi u Australiji. Aleksandar se dugo godina bavio muzikom i svirao je bas gitaru u različitim beogradskim muzičkim grupama od kojih je najznačajnija grupa “Krug” sastavljena od bivših članova grupe Ekatarina Velika (EKV). Također je imao i nekoliko solo projekata. Trenutno se bavi teniskim radom i vlasnik je teniske škole u Beogradu. Sa suprugom Danijelom dobio je dva sina, Adriana i Vanju.
Ekrem Sarajlić je Esadov najmlađi brat i bio je oženjen za Sehijom Mulabdic. Živjeli su u Gradačcu gdje je Ekrem radio kao ekonomista u Službi društvenog knjigovodstva SDK a potom u Poreskoj upravi gdje je dočekao i penziju. Sehija je po zanimanju prosvjetni radnik i veliki dio učiteljske karijere je provela u Gradačcu; najvećim dijelom u osnovnoj školi Ivo Andric, kasnije Safvet – beg Bašagic. Dobili su dvoje djece, Mirzu i Zinaidu (Bebu) . Mirza je oženjen sa Lejlom Didik Sarajalić iz Konjica. Po profesiji oboje su profesori – Lejla, francuskog jezika i književnosti, ali se trenutno bavi političkim radom. Mirza je profesor englesko jezika i radi u gradačačkoj Gimnaziji. Ekremova kčerka, Zinaida je takođe prosvjetni radnik i radi kao profesor historije i geografije u osnovnoj školi Safvet – beg Bašagic. Ni Esadov brat Ekrem nije više među živima.
Senija Sarajlić je Esadova sestra koja je bila je udata za Nuriju Bukvarevića. Sa njim ima kčerku Sabinu koja je po zanimanju pravnica i sina Edima, mašinskog tehničara. Senija ili kako smo je skračeno zvali Sena, radila je kao službenik u opštini Gradačac, gdje je stekla i penziju. Njen suprug Nurija kao dipl ecc. svoj radni vijek proveo je radeći na brojnim i odgovornim dužnostima, među kojima i na funkciji predsjednika SO Gradačac. Bio je naš sugrađanin od ugleda i poštovanja. Umro je 1999. godine. Iza njega je ostala kčerka Sabina i sin Edim. Sabina živi u Gradačcu, a Edim je kao mašinski tehničar jedno vrijeme radio u Brčkom, a sada živi i radi u Tuzli. Sa suprugom Amelom dobio je sina po imenu Nuri.
Esma Sarajlić je Esadova najmlađa sestra. Bila je udata za Kovačević Slavoljuba sa kojim je dobila dva sina, Srđana i Bojana. Radila je u privrednoj organizaciji koja se bavila trgovinom na veliko, “Distributivni centar – DC” Gradačac. Njen muž Slavoljub je bio profesor ruskog jezika u gradačačkoj Gimnaziji. Nažalost, relativno mlad umro je 2015. godine. Iza njega su ostali sinovi Srđan i Bojan. Obojica su diplomirani pravnici. Srđanova supruga se zove Dragana a Bojanova, Kristina-Tina. Njihova majka Esma, kao penzioner živi u Prnjavoru.
Poslije ovih kratkih informacija o Esadovom porijeklu i njegovoj široj porodici, recimo sada nešto i o članovima njegove uže porodice.
Esad je oženjen sa Hadžijusufović Dervišom iz Bos. Šamca, koja je postala naša veoma draga i ugledna sugrađanka. Rođena je u Bos. Šamcu 1939. godine u poznatoj porodici Hadžijusufovića. U tom gradu završava osnovnu školu i Nižu realnu gimnaziju a u Gradačcu je pohađala Višu realnu gimnaziju. Udajom za Esada Sarajlića svoj život nastavlja sve do današnjeg dana. Njen radni vijek je bio kratak jer se Derviša posvetila odgoju djece i poslovnoj karijeri svog muža.
Svoje slobodno vrijeme počinje koristiti na najbolji mogući način, a to je šivenje odjeće i izrada raznih ručnih radova. Onda se sjetila svog djevojačkog boščaluka (poklona) kojeg je njena majka pripremila za mladoženju i njegovu najbližu rodbinu. Pokloni su bili zamotani u bošču (plahtu) izvezenu zlatnim koncem. Tako je dobila ideju da zlatnim koncem veze preko tankog kartona na materijalu koji se zove čoha. Tehnika veza sa zlatnim koncem se zove zlatovez, a konac može biti boje žutog ili bijelog zlata. Derviša je do sada uradila preko 70 radova u zlatovezu, a 2015. godine imala je i svoju prvu samostalnu izložbu u prostorijama kulturnog društva Preporod u Gradačcu.
Sa suprugom Dervišom, Esad je dobio dvoje djece, sina Adnana i kčerku Aidu.
Adnan je po zanimanju mašinski inženjer i radi kao profesor mašinske grupe predmeta u MSŠ “Hasan Kikić” Gradačac.
Esadova kčerka Aida je dipl ekonomista i uspješno se bavi privatnim poslom. Uz to se bavi i modnim dizajnom i izradom unikatnih odjevnih predmeta, pletenjem i vezenjem, zatim ukrasnih torbi, ogrilca, narukvica i sl. visoke umjetničke vrijednosti. Nadarenost za tu vrstu radova naslijedila je od svije matere Derviše. Udata je za Osmanlić Enku sa kojim je dobila sina Damira i kčerku Nejru.
Damir je oženjen Amrom Osmičić sa kojom je dobio sina Omera i kčerku Esmu, a Nejra je udata za Armina Sinanovića sa kojim je dobila sina Dinu. Iz prednjih podataka možemo vidjeti kako Esad Sarajlić ima dvoje unučadi i troje praunučadi.
Kao sto vidite, kraj ove priče rezervisao sam za našeg glavnog junaka gosp. Esada Sarajlića. Kao što smo ranije spomenuli, Esad je rođen u Zelinji Srednjoj kod Gradačca, od oca Edhema i majke Muftić Emine. Bilo je to 1934. godine za vrijeme Kraljevine Jugoslavije. Prvi i drugi razred osnovne škole završava u Zelinji Donjoj za vrijeme trajanje Drugog svjetskog rata, a poslije rata završava treći i četvrti razred. Godine 1947. upisuje Nižu realnu Gimnaziju u Gradačcu i sa odličnim uspjehom završava prvi razred. Međutim, zbog teških materijalnih prilika, početkom 1950. godine napušta redovno školovanje i sa svojih 16. godina počinje raditi kako bi pomogao ostalim članovima porodice. Naime, u međuvremenu su se u Gradačac, sa svojih sedmero djece, doselili i njegovi roditelji čime trajno napustaju Zelinju Srednju. Ekonomska situacija u tadašnjoj državi je bila veoma teška, a uz to Esadov otac često gubi posao kojeg je ionako teško bilo naći. Stanuju u iznajmljenoj kući i svi skupa su više gladni nego siti. Nastupa i doba Inform biroa kada tadašnja Jugoslavija biva ekonomski blokirana od strane ruskog režima i ostalih zemalja koje su činile tzv. Istočni blok. I pored svih nevolja, 1950. godine dešava se nezapamćena suša zbog čega nastaje potpuni kolaps poljoprivredne proizvodnje. Esadov otac Edhem ponovo ostaje bez posla i majka Emina odlučuje da ona preuzme glavnu ulogu o izdržavanju porodice.
U to vrijeme Esadov stariji brat Rasim je zahvaljujući učešću na radnoj akciji, završio zidarski zanat i kao građevinski radnik dobio posao u sarajevskom preduzeću “Neimar”. Nemajući drugog izlaza Esadaova majka donosi odluku o Rasimovom povlačenju iz Sarajeva u Gradačac i izbori se za njegovo zaposlenje u tadašnjem gradačačkom građevinskom preduzeću. Kako su Rasimova primanja bila nedovoljna za život ove mnogočlane porodice, Emina donosi odluku da Esad privremeno prekine školovanje i svakodnevno ide u Opštinu moleći da joj dijete dobije bilo kakav posao. U to vrijeme Gradačac je bio srez, a direktor Sreskog preduzeća “Poljopromet” je bio Hasib Avdičević, koji je uz posredstvo nadležnih službi pozvao Esada na razgovor. Po Esadovom sjećanju Hasib je bio visok i krupan čovjek koji je sa ozbiljnim izraom lica ostavljao utisak osobe od autoriteta. Ponudio mu je da sjedne i pružio mu jedan list papira na kojem je Esad trebalo da napiše svoje ime i prezime. Na drugom papiru je bio zadatak sa dva troznamenkasta broja koje je trebalo pomnožiti. Bio je to test kojeg je Esad uspješno uradio i tako dobio svoje prvo zaposlenje. U početku je učio kancelarijske poslove a poslije dva mjeseca raspoređen je u knjigovodsvo gdje će uz iskusnog šefa računovodstva Hamida Mehanovića, savladati knjigovodstvo i postati pomoćni, a kasnije i glavni knjigovođa.
Iako je imao stalni posao Esad je stalno mislio o školi i ubrzo, kao vanredan đak, završava i preostala tri razreda Niže gimnazije, a godine 1954/55 odlazi na odsluženje vojnog roka. Po izlasku iz armije vanredno završava i dva razreda Gimnazije kao srednje škole. Obzirom da je u to vrijeme postojala mogućnost upisa fakulteta bez završene potpune srednje škole, pod uslovom da se prethodno položi prijemni ispit na izabranom fakultetu. Esad je iskoristio tu mogućnost i položio prijemni ispit na Filozofskom fakultetu u Sarajevu, ali je na zahtjev opštine Gradačac odustao od tog fakulteta i 1958. godine kao redovan student otišao na studije ekonomije pri Visokoj privrednoj školi, takođe u Sarajevu.
Poslije završenih studija 1962. godine zapošljava se u Poljoprivrednom dobru “Napredak” u Gradačcu, a krajem te iste godine, u svojoj 28 godini života postaje direktor Tvornice “Namještaj” u Gradačcu koja je u to vrijeme imala preko 400 radnika. Na čelu tvornice “Namještaj” ostaje 12 godina u kom periodu se vrše velika investiciona ulaganja i specijalizacija tvornice za proizvodnju kuhinjskog namještaja.
To se vrijeme podudara i sa ulaskom tvornice u integraciju sa velikim kompleksom drvne idustrije u BiH “Šipadom”, što će sa svoje strane doprinijeti daljoj afirmaciji ovog kolektiva kako na jugoslovenskom tržištu, tako i u inozemstvu. Na tržište se plasiraju poznati tipovi kuhinja “Dijana”, “Aida”, “Mimoza”, “Volga” i još niz drugih. Na šesnaestoj međunardnoj izložbi namještaja u Beogradu 1974. godine tvornica “Namještaj” osvaja veliko priznanje “Srebreni kjuč” što je bio veliki podvig gradačačkih proizvođača.
Poslije 12 godina provedenih u tvornici “Namještaj”, kao već iskusni privrednik, 1974. godine Esad biva izabran za predsjednika Skupštine općine Gradačac i na toj dužnosti ostaje dva mandata, punih osam godina. U tom periodu izgrađeni su brojni privredni kapaciteti i objekti komunalne i društvene infra strukture. To je period u kojem će se ostvariti velike investicije u korparskoj proizvodnji, metalnoj industriji, hemijskoj industriji, industriji gume, industriji konfekcije, prehrambenoj industriji, industriji duhana, građevinarstvu i dr. U razvoju gradačačke privrede neposredno učestvuje i daje svoj veliki doprinos Predsjednik SO, Esad sarajlić.
Gradi se prva faza Centra Skenderija, završava se gradnja srednjoškolskog centra, gradi se moderna apoteka zajedno sa zgradom za upravu doma zdravlja Dr “Hamdija Bravo”, gradi se novi kompleks banjskog lječilišta Banja Ilidža. U svemu tome breme tereta nosi Predsjednik SO Esad Sarajlić.
Zahvaljujući svom ugledu dobrog privrednika on u Gradačac dovodi mnoge poznate lićnosti sa nivoa Bosne i Hercegovine i tadašnje države SFRJ.
Pomenimo samo neke od njih. Bili su to: Predsjednik Predsjedništva SFRJ, Raif Dizdarević, Član Predsjedništva SFRJ Hamdija Pozderac, Predsjednik Saveznog izvršnog vijeća (SIV-a), Džemal Bijedić, Predsjednik Izvršnog vijeća Vlade BiH, Dragutin-Braco Kosovac, književnik i BiH političar, Rodoljub Čolaković i dr. Tu su i naši poznati sugrađani koji su duže vremena živjeli i radili van Gradačca, obavljajući pri tome i značajne funkcije. Pomenimo samo neke od njih kao što su: Mehmedalija Tufekčić, Vehid Smajlović, Kemal Halilović, Midhat Muradbegović i dr.
Već stvorena tradicija i razvoj trgovačke djelatnosti na podrućju opštine Gradačac imala je snažnog uticaja na na razvoj trgovine na veliko, tako da se taj segment uspješno razvio do te mjere da je 1977. godine iz okvira Trgocentra izdvojena trgovina na veliko, te formirana posebna organizacija Distributivni centar Gradačac koji će se udružiti u Distributivni centar Sarajevo, a sve u okviru UPI sistema. Razvoj trgovine na veliko imao je podršku i organa uprave općine Gradačac na čijem čelu je bio Esad Sarajlić.
Zahvaljujući Ustavu SFRJ iz 1974. godine na području grada dolazi do nagle izgradnje stambenih objekata čime se znatno poboljšavaju uslovi stanovanja radničke klase. Normativnim aktima na nivou Općine, uvedena je stopa doprinosa za stambenu izgradnju od 6% na bruto lične dohodke, a sve radi koncetracije i udruživanja sredstava za stambenu izgradnju. Uz pomoć organa Općine, SIZ stanovanja diže i kredit kod banke pod povoljnim uslovima i gradi se Stambeni niz iza leđa zgrade Općine. Samo u tom nizu izgrađena su 64 stana. Poslije toga slijedi veliki projekat izgradnje stambenih zgrada u Potok mahali gdje je predviđena izgradnja oko 450 stanova. Sve se to dešava uz lično učešće i angažovanje Esada Sarajlića kao predsjednika Skupštine općine Gradačac.
Još puno toga bi se moglo napisati o radnoj biografiji i Esadovom ličnom doprinosu u razvoju opštine Gradacac, ali to bi nas odvuklo od osnovne teme naše priče, pa se zato vratimo za trenutak na nešto ranije razdoblje i recimo da je Esad još prije nego će biti izabran za predsjednika Skupštine općine, odnosno 1972. godine, uz redovan rad upisao postdiplomski studij na Ekonomskom fakultetu u Sarajevu – organizacijski smjer, kojeg je uspješno završio 1976. godine. Time je stekao akademski stepen magistra ekonomskih nauka. Godinu dana poslije ja sam diplomirao na Pravnom fakultetu u Sarajevu i imao čast da me na razgovor po pitanju mog zaposlenja primio lično Esad Sarajlić kao tadašnji Presjednik SO Gradačac. I dok smo razgovarali Esad se prisjetio kako je prije 27 godina on sjedio pred mojim ocem, Hasibom Avdičevićem i razgovarao o svom prvom zaposlenju. Moj otac je ostavio snažan utisak na tadašnjeg dječaka sa tek napunjenih 16 godina, a Esad mi je to tako slikovito pričao kao da je sve jučer bilo. Na kraju je rekao kako će osjećaj respekta i poštovanje prema mom, sada već rahmetli ocu, nositi do kraja života.
Poslije ovog kratkog prisjećanja o mom prvom susretu sa Esadom Sarajlićem, nastavimo sa njegovom radnom biografijom i recimo da. poslije isteka mandata na dužnosti predsjednika SO Gradačac, Esad biva izabran za predsjednika poslovodnog odbora Radne organizacije “Trebava” Gradačac, koja je poslovala u sastavu velikog trgovačkog sistema UPI Sarajevo. U toj organizaciji ostaje sve do jula 1992. godine, te nakon punih 40 godina staža odlazu u penziju.
Sve do odlaska u penziju Esad je bio i društveno-politički aktivan. Biran je u više navrata za odbornika i delegata u Skupštinu opštine Gradačac, a u više mandata je bio i poslanik-delegat u Republičkoj skupštini BiH. U trajanju od jednog mandatu bio je i predsjednik Skupštine Republičkog fonda za razvoj nedovoljno razvijenih područja BiH. Za svoj rad odlikovan je Ordenom rada sa srebrenim vijencem kao i sa Šestoaprilskom nagradom SO Gradačac.
Esad se bavio i naučno-stručnim radom i jedan je od autora publikacije “OPŠTINA GRADAČAC-PRIVREDNI I DRUŠTVENI RAZVOJ” , koja je izašla iz štampe 1980. godine u izdanju NIO Poslovna politika Beograd.
Bio je to prvi pisani rad o privrednom i društvenom razvoju Gradačca od vremena njegovog postanka pa sve do kraja prošlog stoljeća. Na izradi Publikacije angažovan je Redakcijski odbor u sljedečem sastavu:
Mr Esad Sarajlić-predsjednik, Anto Mihaljević, Hazim Kukuruzović, Sejfo Šarić, Branko Šarkanović, dr. Hazim Muftić, Ivan Cvitkušić, Marijan Bošnjak, Dragan Gluvačević i Milivoje Raspopović.
Svoju prvu samostalnu knjigu ORGANIZOVANJE I SAMOUPRAVNO ODLUČIVANJE U UDRUŽENOM RADU objavio je 1982 godine, a izdavači su bili NIŠRO “Oslobođenje” Sarajevo i Centar za kulturu i informisanje “Vaso Pelagić”, Gradačac.
Odlaskom u penziju nije prestala njegova aktivnost. Esad počinje da se aktivno bavi historijskim istraživanjem i publicističkim radom, a naročito o prošlosti Gradačca i okoline.
Među prvim izdanjima sa tematikom prošlosti Gradačca je knjiga GRADAČAC od 1945. do 1991. , čiji izdavač je bila Javna biblioteka “Alija Isaković” Gradačac, 2003. godine. To je luksuzno opremljeno djelo sa 360 stranica i preko 150 fotografija i grafika koje ilustruju ovo štivo kroz historijski razvoj ekonomskog, privrednog, kulturnog, komunalnog i društvenog standarda stanovnika općine Gradačac u razdoblju od 46 godina. Ovo djelo, ustvari, ima pretenziju, u prvom redu, da pruži retrospektivu obnove, izgradnje i razvoja ovog kraja u razdoblju iza Drugog svjetskog rata. Naime, autor je na plastičan i argumentovan način pružio čitaocu obilje podataka i informacija koje su, prije svega, polazište iz bogatog i burnog vremena općine Gradačac, vremena koje se ne može zaboraviti i izbrisati. Autor je pružio tačnu i preciznu informaciju generacijama koje su stasale, a i narednim generacijama koje se žele nešto više informisati o vremenu koje je iza nas.
Knjiga GRADAČAC SA OKOLINOM – U PROŠLOSTI je jedna vrhunska monografija Gradačca od najstarijeg doba pa sve do Drugog svjetskog rata. Štampana je 2008. godine, a izdavač je bila Bošnjačka zajednica kulture ”Preporod” Gradačac. Autor je na hronološki način opisao historijske događaje, objekte i ljude Gradačca i njegove okoline. Uradio je to kroz periode Antičkog doba, Srednjeg vijeka, Osmanskog perioda, Austro-ugarskog doba i Kraljevine Jugoslavije. Hiljade podataka, grafikona i fotografija stislo se na skoro 600 stranica formata A4, tvrdo ukoričene knjige sa naslovnicom legendarne kule Zmaja od Bosne.
Kao jedan od recezenata knjge Gradačac sa okjolinom – u prošlost Prof. dr. Šaćir Filandra posebno ističe da u naučnoj klasifikaciji ovaj rukopis pripada tipu monografskih studija opšte i kulturne historije pri čemu, kao najveću vrijednost rukopisa treba istaći njegova metodološka dostignuća. Ona se sadrže u autorovoj sposobnosti da je na rijetko postignut način u rukopisima ovog tipa uspio znanstveno “locirati” mjesto i značaj Gradačca u općoj bosanskoj i široj regionalnoj historiji. Konkretnije rečeno, mjesto Gradačca i njegovih ljudi u bosanskoj i regionalnoj povijesti je osvijetljeno i ocijenjeno na adekvatan način, sumiranjem stava da je Gradačac bitno historijsko žarište i povijesno ishodište mnogih modernih političkih, ekonomskih i kulturnih procesa u Bosni i Hercegovini. Pri svermu tome, veliki prostor je posvećen porodici Gradaščevića i kapetanima Osmanu, Muratu i Huseinu. Međutim, nisu zanemarene ni druge porodice iz kojih su potekli mnogi graditelji zadužbina, vakufi, vojskovođe, gradonačelnici, ulema i svećenici, prosvjetitelji, trgovci i razni poduzetnici.
Promocija knjige: GRADAČAC SA OKOLINOM – U PROŠLOSTI održana je u sali Bošnjačkog društva za kulturu „Preporod“ Gradačac dana 28.3.2008. godine.
Pored mnogobrojnih gostiju posebno istićemo prisustvo univerzitetskih profesora, Dr. Saliha Kulenovića i Dr. Muniba Maglajlića.
HISTORIJSKI RAZVOJ SREDNJOŠKOLSKOG OBRAZOVANJA U GRADAČCU DO 1995. je knjiga čiji izdavač je takođe bila Bošnjačka zajednica kulture ”Preporod” Gradačac. Štampana je 2011. godine u štampariji “Mikroštampa” d.o.o Tuzla. Ova knjiga je dočekana sa velikim oduševljenjem jer veliki broj gradačačkih učenika je prošao kroz srednje obrazovanje i svi su mogli pronaći svoje ime kao i imena ostalih učenika i profesora koji su predavali u srednjoj školi. Opisujući razvoj srednjoškolskog obrazovanja, autor je krenuo počev od osnivanja Građanske škole trgovačkog smjera osnovane za vrijeme austrougarske vladavine Bosnom. Poslije Dugog svjetskog rata osniva se Državna realna gimnazija, a potom i Gimnazija “Hasan Kikić” sa četvorogošnjim trajanjem. Opisujući osnivanje Srednjoškolskog centra Hasan Kikić autor detaljno pojašnjava uslove i razloge integracije Gimnazije Hasan Kikic i Škole učenika u privredi, čime je stepen obrazovanja prilagođen potrebama i zahtjevima tog vremena.
JU OSNOVNA ŠKOLA “IVAN GORAN KOVAČIĆ” GRADAČAC (1962 – 2012) je naslov knjige koja je nastala povodom obilježavanja 50. godišnjice postojanja istoimene škole. Autori ove knjige su prof. Esma Hasanbašić i mr. sc Esad Sarajlić. Inače, ova škola je počela sa radom školske 1961/1962. godine i bila je prva osmogodišnja škola u Gradačcu. Njen prvi direktor bio je nastavnik Trakić Hasan. Prilikom otvaranja škole u njenim školskim klupama sjedilo je 819 učenika, a 1966. godine već ih je bilo 1.749. Ratni period od 1992. do 1995. je posebna rana koja je ostavila trajne posljedice, kako na objektu škole tako i na njenim učenicima, od kojih je nekoliko i poginulo prilikom razornog granatiranja grada. Od prosvjetnih radnika poginula su i dva nastavnika. Poslije rata opet se krenulo iz početka. Počelo se sa 32 prosvjetna radnika i 585 učenika.
JU OSNOVNA ŠKOLA “MUSA ĆAZIM ĆATIĆ” ZELINJA DONJA Ovo je veoma interensantna knjiga u kojoj je obrađen relativno dug vremenski period. Naime, u ovoj knjizi se pominju tri zasebne škole u tri različita sela. Najstarija osnovna četverogodišnja škola na ovom području je izgrađena 1914. godine u sadašnjoj Zelinji Srednjoj. Kažem “sadašnjoj” jer Zelinja Srednja se nekada zvala Zelinja Gornja, a sadašnja Zelinja Gornja se zvala Zelinja Srpska. Poslije toga se 1927. godine gradi i šetverogodišnja osnovna škola u Zelinji Srpskoj. Četverorazredna Osnovna škola u Zelinji Donjoj počela je sa radom 1948. godine, a 1956. do 1963. godine radi kao škola sa šest razreda. Godine 1964. ova škola prerasta u osmogodišnju školu. Za nas je posebno interensantno poglavlje ove knjge u kojem se opisuje igradnja Osnovne škole u Zelinji Srednjoj 1914. godine jer njen prvi učitelj je bio Ibrahim Sarajlić, djed Esada Sarajlića kojem ovu priču posvećujem. O izgradnji te škole, početku rada i njenom prvom učitelju rekli smo nešto više u samom početku ove priče.
JAVNA USTANOVA OSNOVNA ŠKOLA „SAFVET – BEG BAŠAGIĆ“ GRADAČAC (1891-2016) . Osnovna škola „Dr. Safvet-beg Bašagić“ Gradačac je prva narodna osnovna škola u Gradačcu. Sadašnji naziv je dobila decembra 1993. godine i nastavila kontinuitet Osnovne škole „ Ivo Andrić” odnosno „Jovan Jovanović Zmaj”. U narodu je bila poznata kao Crvena škola jer je fasada zgrade bila crvene boje. Škola je 2016. godine obilježila 125. godina rada i postojanja, pa je tim povodom izvršena i promocija monografije čiji je autor Esad Sarajlić, a izdavač OFF SET Tuzla. Kao recenzenti i promotori ove monografije bili su prof. dr. emeritus Salih Kulenović i prof. dr. Husnija Kamberović.
Knjiga, AKADEMIK EDHEM ĆAMO – DOKUMENTI I SJEĆANJA, napisana je povodom 110 godina od rođenja akademika Edhema Ćame, kao i 80 godina od njegovog prvog stalnog zaposlenja (1939. godine) u srezu Gradačac, na dužnosti sreskog veterinara. U to vrijeme Gradačac kao srez obuhvatao je pored Gradačca, Srebrenik, Modriču i Bos. Šamac. Esad Sarajlić ovu knjigu smatra krunom, svog istraživačkog rada. Posvetio joj je poslednje tri godine, a jedan od motiva bila je povezanost koju je Ćamo osjećao prema Gradačcu i njegovim ljudima. Recezenti ove knjige su Prim. dr. Esad Zukić i Mr. sc. Muhamed Hodžić. Bili su živi svjedoci djelovanja i rada akademika Edhema Ćame što su i potvrdili svojim izlaganjima na promociji knjige koja je održana u Biblioteci “Alija Isakovoć” u Gradačcu, 25. septembra 2019. godine. Posebno zanimljivo izlaganje imao je Zlatko Dukić, književnik iz Tuzle. Zato iz njegovog izlaganja izvlačim neke dijelove teksta u cijelosti kako ih je on napisao. Između ostalog Zlatko kaže: “Nakon što nas, u uvodnim dijelovima, upoznaje sa porijeklom, studenstskim i poststudentskim danima akademika Čame i s njegovim dolaskom u Gradačac, slijedi vrlo bogata, sadržajno raznolika i, nadasve, poučna i informativna elaboracija antifašističkog i revolucionarnog puta ne samo Edhema Čame, već i pokreta u cjelini, njegovih saboraca, drugova, sapatnika, istomišljenika. Ali isto tako Esad Sarajlić, kolokvijalno rečeno, nema pardona ni prema kome, čak i onda kada se radi o elitnim predstavnicima političkog i partijskog vrha Jugoslavije. Vrlo eksplicitno i argumentovano on, recimo, pominje imena Milovana Đilasa, Moše Pijade i Sretena Žujovića, kao prononsirane protivnike ravnopravne pozicije Bosne i Hercegovine u jugoslovenskoj
federaciji i, pogotovu, neskrivene, a posve nerazumljive protivnike priznavanja Bošnjaka, ondašnjih Muslimana, za narod, ravnopravan sa ostalima. Ovo je knjiga, koja bi mogla postati kao urnek mnogim
drugim sredinama, bez obzira na to da li su imali ličnosti formata jednog Edhema Čame ili ne, jer bi se ovo moglo koristiti kao obrazac po kome se lokalna, i ne samo lokalna, istorija ovjekovječuje u publikacijama, koje će nadživjeti i svoje atore i svoje vrijeme i sve one koji ga čine”.
Šta još reći o čovjeku koji je napisao ova grandiozna djela o svom gradu i ljudima koji su u njemu rođeni, ili koji su se u njega doselili i zavoljeli kao svoje rodno mjesto. Mozda da kažemo samo jedno veliko HVALA za sve što je učinio za svoj i naš Gradačac.
Na kraju ove kratke priče treba pomenuti da u Gradačcu postoji i drugi ogranak Sarajlića koji nisu u rodbinskoj vezi sa Sarajlićima o kojima danas pišem. To su Sarajlići koji potiču od uglednog poduzetnika hadži Nazif-age Sarajlića, a priču o njima možete pročitati OVDJE ”.
O znamenitostima Gradačca možete više pročitati ako kliknete na BLOG ”.
Mirza Avdičević